Dorze dorp en Chamomeer

donderdag 10 januari: bezoek Dorze dorp en meer Chamo

Na twee lange reisdagen zijn we nu 500 kilometer ten zuiden van Addis Abeba in Arbe Minch. Zeg maar ongeveer de laatste post ‘ in het geciviliseerde deel’ van Ethiopie.

Vandaag een vol programma. ‘S ochtends een bezoek aan een Dorze dorp. Om er te komen moeten we vanaf ca 1300 meter omhoog over een onverharde weg tot 2600 meter. De Dorze is een volk met een eigen taal. De huisjes zijn uniek van vorm. Ze kunnen 11 meter hoog zijn en hebben de vorm van een olifantenkop. Wij hebben ze niet hoger dan 6 meter gezien. Zoals te verwachten zijn ze volledig van organisch materiaal gemaakt. In de loop van de tijd worden ze aan de onderkant door termieten aangevreten. Dat verklaart deels de 6 meter? Voor het vee is een aparte ruimte binnen aanwezig!

Elk huisje heeft zijn eigen tuintje. Bijzonder is dat daar veel zogenaamde valse bananenbomen staan: er groeien op 2600 meter geen bananen aan deze bomen. Wij hebben daar kunnen zien hoe een daarvoor geschikt deel van het jonge blad aan de onderkant wordt gebruikt om een soort (pizza)deeg te maken, alleen door de vrouwen.Het sappige deel van het blad wordt eruit geraspt. Dat wordt onder lagen banananbladeren en stenen in een kuiltje 3 maanden lang bewaard om te fermenteren. Daarna wordt er een soort pizzabodem van gerold. We hebben het mogen proeven met een hete saus en honingsaus. Heel smakelijk.

‘S middags een boottochtje op meer Chamo. De gangbare trip gaat naar de krokodillen en nijlpaarden. De krokodillen liggen in de zon en doen niets; de nijlpaarden zijn voor 98% onder water. De tocht was voor mij uiteindelijk geslaagd door de visarends hoog in de bomen langs de oevers en een onverwacht ontmoeting met een prachtig blauw ijsvogeltje redelijk dichtbij.

Op weg naar Konso en bezoek aan Konso-dorp

Vrijdag 11 januari: Naar Konso en bezoek Konso-dorp

Vandaag een korte rit van 90 kilometer van Arbe Minch naar Konso: we zijn nu ca 600 km ten zuiden van Addis Abeba. Onderweg komen we regelmatig vast te zitten tussen de kuddes koeien en geiten, die naar de ‘weiden’  of naar de markt gaan. Van weiden kun je in deze droge periode nauwelijks spreken. Alles is kurkdroog en stoffig. Bij de riviertjes zie je een zeer dun stroompje water. vaak zie je ook een volkomen droge rivierbedding. In april komt het regenseizoen.

Vanmiddag hebben we een kort bezoek gebracht aan een Konso-dorp. De Konso maken er op deze droge en rotsachtige bodem op zo’n 1600-2000 meter het beste van. Op terrassen tegen de bergflanken bedrijven ze akkerbouw. Met mest van het vee en door steeds te wisselen in de verbouwde gewassen zijn ze in staat twee keer per jaar te oogsten. Van de Unesco hebben ze hiervoor zelfs een prijs  gekregen.

Elk dorp is omzoomd met een flinke stenen wal. De dorpen bestaan uit een wirwar van smalle paadjes. In voorbije krijgshaftige tijden werden op de graven van de ‘helden’ houten totems geplaatst als eerbetoon voor het aantal vijanden, die ze hadden gedood. Die totems staan nog in de dorpen.

een week (??) radiostilte vanaf zaterdag

Zaterdag gaan we dan echt naar de primitieve stammen hier in het zuiden van Ethiopie. Daar zitten ook 2 nachten kamperen bij, maar ook de andere lodges of hoe je het wilt noemen, zijn zeer basic. Wifi kan ik dan ECHT vergeten. Dus dan volgt er een ‘radiostilte ‘ op mijn weblog van mogelijk een week lang. Kan iets meevallen, maar darna Bale mountains en dat is ook behoorlijk afgelegen. Het is niet anders. Ik ga wel verhalen schrijven, foto’s klaarzetten, maar dat kan ik gewoon niet plaatsen. Vraag hetr morgen nog wel even na bij de reisleider of het is zoals ik denk. Zefs hier in Arbe Minch , 500 km onder Addis Abeba, is de verbinding zeer matig.

Foto’s Lalibela

Ga dadelijk in de fourwhheldrive (9 uur rijden) foto’s selecteren en klaar zetten voor upload naar weblog. Als ik vanavond een goede wifi-verbinding heb, plaats ik de foto’s vanavond.

Leddeth festival Lalibela

5-7 januari 2019: Leddeth festival Lalibela

Lalibela en het Leddeth festival

Vooraf: het drukke programma, de lange residagen leiden tot een iets minder fraai verhaal. Daarnaast had ik 2,5 dag geren internet. Probeer straks ook nog of hert lukt een eerste serie foto’s van Lalibela te uploaden. We zijn nu begonnen aan het 2e deel van de reis en zxijn net om 22 uur aangekomen in ons erst hotel in Ziway

en slechte wifiLalibela is een dorp van ca 25.000 inwoners, maar tijdens het Leddeth festival komen er naar schatting 200.000 bedevaartgangers bij. Het leddeth festival valt samen met het ortodoxe kerstfeest in Ethioipie. Kerstmis is op 7 januari, maar het festival begint dar al aan voorafgaand. De orthodox christelijke bedevaartgangers verblijven vooral rondom de twee locaties waar zich de 13 in rotsen uitgehouwen kerken bevinden. Het is er daardoor chaotisch druk. Wij, de toch nog spaarzame toeristen, vallen in die menigte in het niet.

Zoals wij onze ogen uitkijken bij het aanschouwen van de bedevaartgangers, zo zijn wij voor veel van hen een bezienswaardigheid.

Het is eigenlijk onduidelijk hoe die 13 kerken hier zijn ontstaan. Er doen hierover verschillende verhalen de ronde. Waarschijnlijk dateren ze uit de 12 eeuw. Menselijkerwijs bezien is het niet aannemelijk dat ze allemaal in een korte periode zijn gebouwd. Lalibela bevindt zich namelijk op een vulkanische rotsachtige ondergrond. Daarin zijn letterlijk grote stukken uitgehakt en in die ‘kuilen’ staan dan weer de rotskerken.

Onder gelovigen gaat het verhaal dat God in Lalibela een Jerusalem voor Afrika heeft gesticht. De reden zou zijn dat de christenen dan niet meer op bedevaart naar Jerusalem zouden moeten gaan. Die tocht naar Jerusalem was erg onveilig: veel bedevaartgangers werden onderweg gedood. Onze zeer gelovige gids tijdens ons bezoek is ervan overtuigd dat het precies zo is gegaan, als dat laatste verhaal vertelt.

Ons bezoek aan het Leddeth festival

Het bijwonen van een avondceremonie in een van de kerken is een ware belevenis. Het begint al met de weg er naartoe over paden en door primitieve tunneltjes. Een zaklamp is dan pure noodzaak. Klimmen en klauteren en dat tussen een menigte bedevaartgangers die dezelfde richting op gaat of juist de tegenovergestelde op de smalle paadjes.

Zo’n ceremonie hier in Ethiopie is niet te vergelijken met wat je bij ons in de kerken ziet. Er zijn veel priesters bij betrokken, prachtig gekleed met muziek en dans erbij. Zo’n ceremonie duurt uren met de climax aan het einde. Dan wordt de dans redelijk opzwepend met een joelende en applaudiserende menigte eromheen. Je hoort dan ook de karakteristieke geluiden die de Afrikaanse vrouwen maken met hun tong, de alilta. Probleem bij dit festival is om er dichtbij te komen: iedereen wil natuurlijk vooraan staan om zoveel mogelijk te zien. Kortom: je moet je door de menigte heen wringen om zover mogelijk te komen. Wij slpaen in een hotel, maar de ( veelal arme bedevaartgangers slapen overal op de grond: langs de wegen, paden en ook op de trappen in de rotskerken.

Als je op je gemak alle ,of zoveel mogelijk, kerken wilt bezoeken om ze eens rustig te bekijken, dan is het Leddeth festival het meest ongeschikte moment. Elk nadeel heeft zijn voordeel. Alle bedevaaartgangers willen overdag ook de kerken uit relegieuze overwegingen bezoeken. Je ervaaart nu de beleving van dit zeer gelovige volk om je heen bij het bezoek aan de kerken. Dat geldt natuurlijk in de kerken, maar ook daar buiten. Ik denk dat het meemaken van die beleving meer indruk op me gemaakt heeft dan het alternatief: bezoek op een rustig moment.

Op 7 januari is het kerstdag. De ‘kerstviering’ is zo mogelijk nog met meer ceremonieel vertoon bij een van de kerken. een hele televisieploeg is daar bij aanwezig. Dat heeft wel tot gevolg dat het nog drukker is. Onze gids was totnutoe steeds in staat een (sluip)weg te vinden naar een mooie plek om veel te zien. Dit keer lopen we overal vast. Op een afstand zien we wel de hele stoet met priesters en gevolg vanaf het dak van de kerk via bruggetjes afdalen naar,waarschijnlijk, de voorkant van de kerk. Elke keer als er weer een groepje afdalt, worden ze door de menigte gelovigen met gejuich en tonggeklak ontvangen. Een ware belevenis. We besluiten daarna naar de mooist gelegen kerk Sint George. Na de lunch zijn we naar de ruim 40 km buiten Lalibela naar een heel bijzondere rotskerk geweest. De hele weg is onverhard over bergachtige en zeer stoffige wegen. We moesten nog een keer hier enkele kilometers in het noorden van Ethiopie flink klimmen op een zeer steil pad. Confronterend waren de bedelaars die langs het pad zaten. De armoede in Ethiopie is in 2019 nog steeds heel groot.

Naschrift

Het laatste stuk van deze tekst schrijf ik als we net een uurtje met de fourwheeldrives onderweg zijn vanuit Addis Abeba naar Zimay, een rit van 4 uur naar het zuiden. Vanmorgen vlogen we vanuit Lalibela naar Addis. Die vlucht ging niet helemaal goed. De pomp op het vliegveld voor het bijtanken hield ermee op en we hadden onvoldoende brandstof aan boord om Addis Abeba te halen. Afrikaanse improvisatie: Gondar konden we wel halen. We zijn via Gondar omgevlogen naar Addis. Met 3 uur vertraging kwamen we in Addis aan, waardoor we pas om 5 uur ‘s middags de stad verlieten in vijf fourwheeldrives. Hierdoor komen we vanavond na een zeer lange reisdag pas om 9-10 uur aan. Morgen weer een lange reisdag om echt diep het zuiden in te gaan.

De namen van alle kerken heb ik maar even weggelaten.

Veel reacties

Aanmijn volgers,

Geweldig al die reacties op deze blog vanuit Ethiopie. Het is voor mij onmogelijk op al jullie reacties te antwoorden, maar ik probeer ze wel allemaal te lezen. Soms is dat zelfs al lastig in dit land, omdat goedwerkende wifi hier nog een hele uitdaging is. Dit is nog het beste deel van het land. Ik vrees dat vanaf ca 12 januari in het zuiden het nog moeilijker gaat worden. Blijf reageren! Dat geeft mij energie om deze blog zo goed mogelijk up to date te houden! Bedankt voor jullie reacties!

Het oude Rijk van Axum

4 januari 2019: het oude rijk van Axum

Axum was lang voordat er sprake was van een Ethiopisch rijk  een factor van grote betekenis in deze regio. Al in de 4e eeuw voor Christus werd  het de  belangrijke stad compleet met paleizen en andere belangrijke gebouwen.  Het hoogtepunt van ‘ het Rijk van Axum’  lag tussen de 3e en 6e eeuw na Christus. Het rijk strekte zich uit van de Sopedanese Nijl in het westen tot aan de oostkant de Rode Zee en het zuiden van Arabie. Toen de Persen in de 6e eeuw het zuiden van Arabie veroverden, luidde dat het einde in van het Rijk van Axum.

In Axum staan een paar obilisken (steleas), die waarschijnlijk dateren uit de 3e- 4e eeuw. Een daarvan, de Roman Stelea,  staat er pas weer sinds een 2007. De Italianen hadden het gevaarte van 25 meter naar Rome verplaatst. Na lange onderhandelingen kregen de Ethiopiers het 70 jaar later terug.

In Axum staat ook de oudste kerk van Ethiopie, daterend uit de 4e eeuw. Oorspronkelijk  bestond deze kerk uit 12 tempels. In de 16e eeuw is het grootste deel van dit complex door de moslims verwoest. Er zijn nu alleen nog restanten aanwezig. Op het terrein van deze kerk staat nu nog wel de oudste dienstdoende kerk uit de 17e eeuw. Deze kerk is gebouwd door Fasilidas, maar alleen toegankelijk voor mannen.... Heel jammer, want een bezoek aan deze kerk is echt heel boeiend. Er ligt een ook een meer dan 1000 jaar oude bijbel. Deze bijbel wordt goed beschermd tegen het daglicht: er liggen een aantal doeken overheen, het licht is meestal uit. De prachtige decoraties op bladzijden in deze bijbel zijn ook nog eens apart met doeken beschermd. Tijdens ons bezoek werd de bijbel door een priester ‘onthuld’ en we hebben de prachtige decoraties goed kunnen bekijken. Vreemd is het dan wel dat de priester door het boek bladert zoals wij door een dik boek bladeren door de bladzijden snel door zijn vingers te laten glijden, terwijl de hoekpunten vast heeft. Verder leken de wanddecoraties veel op die we enkele dagen geleden op het Tanameer zagen. 

Axum beschikt door zijn verleden over diverse archeologische plekken. Wat ons tijdens de rondleiding opviel, dat het allemaal vaag is wat er precies in tombes en dergelijke aanwezig zou moeten zijn.

Na de rondleiding hebben we bij onze gids thuis een traditionele lunch gehad. Prima verzorgd door zijn vrouw en dochter. Uiteraard kregen we de injira, het zuurdesembrood gemaakt van tef met daarop diverse gerechten. Na de maaltijd was er de traditionele Ethiopische koffie.  Bij de foto’s leg ik wel wat meer hierover uit.

Dit was wederom een boeiende dag in Ethiopie. 

Morgen vliegen we naar Lalibela. In Lalibela staan 13 in rotsen uitgehouwen kerken. Deze stad is daarom het middelpunt van de kerstviering in Ethiopie, dat plaatsvindt op 6-7 januari. Wij zijn daar bij! Het schijnt nu al erg druk te zijn in Lalibela. 

Foto’s Simien mountains eindelijk geplaatst

Trage wifi, maar uiteindelijk lukt het!